SKĐS - Việt Nam là một quốc gia có khí hậu nhiệt
đới, hệ sinh thái tự nhiên rất phong phú và đa dạng, trong đó có côn
trùng.
Việt Nam là một quốc
gia có khí hậu nhiệt đới, hệ sinh thái tự nhiên rất phong phú và đa
dạng, trong đó có côn trùng. Cũng vì thế, người dân dễ gặp những hệ lụy
về sức khỏe do nguy cơ bị côn trùng đốt, cắn trong cuộc sống sinh hoạt
hàng ngày. Cần ứng phó ra sao đối với những nguy cơ này?
“Hậu họa” do côn trùng
Theo TS.BS. Đ Thị Thu Hiền - Trưởng phòng Kế
hoạch tổng hợp Bệnh viện (BV) Da liễu Trung ương, khi bị côn trùng đốt
hoặc khi tiếp xúc với côn trùng có thể gặp một số bệnh ngoài da như sẩn
ngứa (do bọ chét, mò ve, ruồi vàng), bệnh ghẻ, bệnh chấy rận, viêm da.
Hay gặp nhất là viêm da tiếp xúc kích ứng do côn trùng. Do đặc điểm khí
hậu, bệnh do côn trùng cũng theo mùa mà bùng phát thành dịch. “Gần gũi”
nhất trong cuộc sống của chúng ta chính là muỗi. Muỗi là trung gian
truyền khá nhiều bệnh như: sốt rét, sốt xuất huyết,Zika hoặc sốt vàng, viêm não Nhật Bản.
Không nên di, miết để giết kiến ba khoang vì có thể gây bỏng cho vùng da tiếp xúc.
Nhưng nhiều khi, nạn nhân của côn trùng không hề
biết mình phải hứng chịu những căn bệnh đó là do tiếp xúc với côn
trùng. Chẳng thế mà rất nhiều người bị viêm da do tiếp xúc với kiến ba
khoang chỉ biết “thủ phạm” khi đến bác sĩ với những vết tổn thương bỏng
rát trên da. Tại BV Da liễu Trung ương, bệnh do côn trùng đốt hay gặp
nhất là do kiến ba khoang. Mùa thu năm 2016, vụ dịch kiến ba khoang xảy
ra và BV tiếp nhận gần 4.000 bệnh nhân viêm da tiếp xúc do côn trùng.
Từ đầu năm nay cũng xuất hiện trở lại các trường hợp mắc bệnh viêm da
tiếp xúc do côn trùng, khoảng hơn 300 trường hợp, đỉnh điểm chủ yếu vào
đợt mưa ẩm.
Theo PGS.TS. Nguyễn Văn Đoàn, nguyên Giám đốc
Trung tâm Dị ứng miễn dịch lâm sàng, BV Bạch Mai: Khi côn trùng đốt như
ong mật, kiến, bọ chét thường là nhẹ, biểu hiện tại chỗ là ngứa ngáy khó
chịu. Nhưng ngòi, nọc của nó có thể gây tổn thương lâu dài như viêm da,
loét da bên ngoài. Trường hợp nặng có biểu hiện toàn thân như sốc phản
vệ, tổn thương huyết học, đông máu, hô hấp, có thể ảnh hưởng rất nhiều
đến sức khỏe, thậm chí tử vong.
Một trong những mối lo bệnh tật khác do côn
trùng đốt là bệnh viêm não Nhật Bản. PGS.TS. Nguyễn Thị Diệu Thúy -
Trưởng Bộ môn Nhi, Trường ĐH Y Hà Nội cho biết, viêm não Nhật Bản là một
bệnh dịch xảy ra hàng năm. Bệnh lây do muỗi đốt và đó là muỗi Culex.
Bệnh không lây trực tiếp từ người sang người mà thông qua vật chủ trung
gian là loài chim tu hú, nghĩa là đúng vào mùa vải ở miền Bắc cũng là
mùa dịch viêm não Nhật Bản. Và đây là nỗi lo uy hiếp tất cả những người
có con nhỏ và cả những thầy thuốc nhi khoa vì viêm não Nhật Bản thường
để lại di chứng về tâm thần, vận động sau này, tỉ lệ tử vong cũng khá
cao.
Xử lý ra sao khi bị côn trùng đốt, cắn?
Theo các chuyên gia, khi bị côn trùng đốt, cắn,
nếu nhẹ có thể xử lý tại nhà. PGS.TS. Nguyễn Thị Diệu Thúy khuyên, trước
hết cần xem xét vết cắn, đốt có gì đặc biệt không, chẳng hạn như sưng,
nề, ngứa, không có mủ thì không đáng ngại. Còn nếu nó gây hậu quả như
sốt cao, sưng phù, tái đi tái lại, trẻ gãi liên tục gây mủ... thì bắt
buộc phải đưa bệnh nhân đến cơ sở y tế. Trong dân gian thì có nhiều cách
như bôi dầu khuynh diệp, bôi vôi... nhưng không nên lạm dụng vì chưa có
bằng chứng khoa học. Người ta thường bôi dầu khuynh diệp, dầu đậu
nành... để tránh bị côn trùng đốt chứ không phải khi nó đốt rồi thì mới
bôi. TS.BS. Đỗ Thị Thu Hiền cũng cho biết, những cách dân gian tự xử lý
khi bị côn trùng đốt như rửa bằng nước muối sinh lý có tác dụng giảm
viêm rất tốt hoặc rửa bằng xà phòng vì xà phòng có tính kiềm giúp trung
hòa acid trong nọc độc của muỗi. Cũng tương tự như vậy thì nước vôi cũng
giúp trung hòa acid trong nọc độc của muỗi hoặc côn trùng. Ngoài ra,
dân gian còn có biện pháp rửa tổn thương bằng chanh hoặc giấm loãng có
tác dụng sát khuẩn cũng làm giảm viêm ở các vết đốt. Tuy nhiên, PGS.TS.
Nguyễn Thị Diệu Thúy khuyến cáo, chúng ta cũng không nên chủ quan vì có
một số vết thương có thể gây nguy hiểm, thậm chí đe dọa tính mạng dù rất
nhỏ. Đó là khi vết thương đó sưng nề, mưng mủ, chảy dịch vàng, gây sốt
cao, nổi hạch toàn thân, người mệt mỏi, những vết thương lâu liền, lúc
nào cũng rỉ máu... thì cần đưa ngay đến cơ sở y tế.
Riêng đối với kiến ba khoang, mặc dù luôn có
cảnh báo nhưng năm nào hầu như cũng xảy ra các trường hợp viêm da do
kiến ba khoang. Theo PGS.TS. Nguyễn Văn Đoàn, sai lầm phổ biến gây ra “
thảm trạng” là do người ta vô tình di, giết kiến ba khoang khiến chất
pederine trong kiến giải phóng ra gây tình trạng như bỏng axit, chứ
không phải là kiến ba khoang đốt. Khi đó, bệnh nhân sẽ có các triệu
chứng như rát đỏ, mụn nước, mụn mủ, thường thành vệt. Nhẹ có thể tự
khỏi, nhưng trong trường hợp nặng, mụn nước, mụn mủ nhiều hoặc có các
triệu chứng nóng rát nhiều có thể điều trị đặc hiệu bằng thuốc mỡ kháng
sinh hoặc kháng sinh kết hợp corticoid. Các vết thâm do bị viêm da tiếp
xúc do kiến ba khoang đốt thông thường theo thời gian sẽ tự hồi phục.
Vì thế, nếu gặp kiến ba khoang, trước hết tránh di, miết. Nếu đã làm
vậy, sau đó phải rửa tay ngay, không bôi ra vùng da khác để tránh vết
bỏng lan rộng.