Việt Nam là một quốc gia có khí hậu nhiệt đới, hệ sinh thái tự nhiên rất phong phú và đa dạng, trong đó có côn trùng.
Việt Nam là một quốc gia có khí hậu nhiệt đới, hệ
sinh thái tự nhiên rất phong phú và đa dạng, trong đó có côn trùng. Cũng
vì thế, người dân dễ gặp những hệ lụy về sức khỏe do nguy cơ bị côn
trùng đốt, cắn trong cuộc sống sinh hoạt hàng ngày. Cần ứng phó ra sao
đối với những nguy cơ này?
“Hậu họa” do côn trùng
Theo TS.BS. Đỗ Thị Thu Hiền - Trưởng phòng Kế hoạch tổng hợp Bệnh
viện (BV) Da liễu Trung ương, khi bị côn trùng đốt hoặc khi tiếp xúc với
côn trùng có thể gặp một số bệnh ngoài da như sẩn ngứa (do bọ chét, mò
ve, ruồi vàng), bệnh ghẻ, bệnh chấy rận, viêm da. Hay gặp nhất là viêm
da tiếp xúc kích ứng do côn trùng.
Do đặc điểm khí hậu, bệnh do côn trùng cũng theo mùa mà bùng phát
thành dịch. “Gần gũi” nhất trong cuộc sống của chúng ta chính là muỗi.
Muỗi là trung gian truyền khá nhiều bệnh như: sốt rét, sốt xuất huyết,
Zika hoặc sốt vàng, viêm não Nhật Bản.
Nhưng nhiều khi, nạn nhân của côn trùng không hề biết mình phải hứng
chịu những căn bệnh đó là do tiếp xúc với côn trùng. Chẳng thế mà rất
nhiều người bị viêm da do tiếp xúc với kiến ba khoang chỉ biết “thủ
phạm” khi đến bác sĩ với những vết tổn thương bỏng rát trên da.
Tại BV Da liễu Trung ương, bệnh do côn trùng đốt hay gặp nhất là do
kiến ba khoang. Mùa thu năm 2016, vụ dịch kiến ba khoang xảy ra và BV
tiếp nhận gần 4.000 bệnh nhân viêm da tiếp xúc do côn trùng. Từ đầu năm
nay cũng xuất hiện trở lại các trường hợp mắc bệnh viêm da tiếp xúc do
côn trùng, khoảng hơn 300 trường hợp, đỉnh điểm chủ yếu vào đợt mưa ẩm.
Không nên di, miết để giết kiến ba khoang vì có thể gây bỏng cho vùng da tiếp xúc
Theo PGS.TS. Nguyễn Văn Đoàn, nguyên Giám đốc Trung tâm Dị ứng miễn
dịch lâm sàng, BV Bạch Mai: Khi côn trùng đốt như ong mật, kiến, bọ chét
thường là nhẹ, biểu hiện tại chỗ là ngứa ngáy khó chịu. Nhưng ngòi, nọc
của nó có thể gây tổn thương lâu dài như viêm da, loét da bên ngoài.
Trường hợp nặng có biểu hiện toàn thân như sốc phản vệ, tổn thương
huyết học, đông máu, hô hấp, có thể ảnh hưởng rất nhiều đến sức khỏe,
thậm chí tử vong.
Một trong những mối lo bệnh tật khác do côn trùng đốt là bệnh viêm
não Nhật Bản. PGS.TS. Nguyễn Thị Diệu Thúy - Trưởng Bộ môn Nhi, Trường
ĐH Y Hà Nội cho biết, viêm não Nhật Bản là một bệnh dịch xảy ra hàng năm. Bệnh lây do muỗi đốt và đó là muỗi Culex.
Bệnh không lây trực tiếp từ người sang người mà thông qua vật chủ
trung gian là loài chim tu hú, nghĩa là đúng vào mùa vải ở miền Bắc cũng
là mùa dịch viêm não Nhật Bản. Và đây là nỗi lo uy hiếp tất cả những
người có con nhỏ và cả những thầy thuốc nhi khoa vì viêm não Nhật Bản
thường để lại di chứng về tâm thần, vận động sau này, tỉ lệ tử vong cũng
khá cao.
Xử lý ra sao khi bị côn trùng đốt, cắn?
Theo các chuyên gia, khi bị côn trùng đốt, cắn, nếu nhẹ có thể xử lý
tại nhà. PGS.TS. Nguyễn Thị Diệu Thúy khuyên, trước hết cần xem xét vết
cắn, đốt có gì đặc biệt không, chẳng hạn như sưng, nề, ngứa, không có mủ
thì không đáng ngại. Còn nếu nó gây hậu quả như sốt cao, sưng phù, tái
đi tái lại, trẻ gãi liên tục gây mủ... thì bắt buộc phải đưa bệnh nhân
đến cơ sở y tế.
Trong dân gian thì có nhiều cách như bôi dầu khuynh diệp, bôi vôi...
nhưng không nên lạm dụng vì chưa có bằng chứng khoa học. Người ta thường
bôi dầu khuynh diệp, dầu đậu nành... để tránh bị côn trùng đốt chứ
không phải khi nó đốt rồi thì mới bôi. TS.BS. Đỗ Thị Thu Hiền cũng cho
biết, những cách dân gian tự xử lý khi bị côn trùng đốt như rửa bằng
nước muối sinh lý có tác dụng giảm viêm rất tốt hoặc rửa bằng xà phòng
vì xà phòng có tính kiềm giúp trung hòa acid trong nọc độc của muỗi.
Cũng tương tự như vậy thì nước vôi cũng giúp trung hòa acid trong nọc
độc của muỗi hoặc côn trùng. Ngoài ra, dân gian còn có biện pháp rửa
tổn thương bằng chanh hoặc giấm loãng có tác dụng sát khuẩn cũng làm
giảm viêm ở các vết đốt.
Tuy nhiên, PGS.TS. Nguyễn Thị Diệu Thúy khuyến cáo, chúng ta cũng
không nên chủ quan vì có một số vết thương có thể gây nguy hiểm, thậm
chí đe dọa tính mạng dù rất nhỏ. Đó là khi vết thương đó sưng nề, mưng
mủ, chảy dịch vàng, gây sốt cao, nổi hạch toàn thân, người mệt mỏi, những vết thương lâu liền, lúc nào cũng rỉ máu... thì cần đưa ngay đến cơ sở y tế.
Riêng đối với kiến ba khoang, mặc dù luôn có cảnh báo nhưng năm nào
hầu như cũng xảy ra các trường hợp viêm da do kiến ba khoang. Theo
PGS.TS. Nguyễn Văn Đoàn, sai lầm phổ biến gây ra “ thảm trạng” là do
người ta vô tình di, giết kiến ba khoang khiến chất pederine trong kiến
giải phóng ra gây tình trạng như bỏng axit, chứ không phải là kiến ba
khoang đốt.
Khi đó, bệnh nhân sẽ có các triệu chứng như rát đỏ, mụn nước, mụn mủ,
thường thành vệt. Nhẹ có thể tự khỏi, nhưng trong trường hợp nặng, mụn
nước, mụn mủ nhiều hoặc có các triệu chứng nóng rát nhiều có thể điều
trị đặc hiệu bằng thuốc mỡ kháng sinh hoặc kháng sinh kết hợp corticoid.
Các vết thâm do bị viêm da tiếp xúc do kiến ba khoang đốt thông
thường theo thời gian sẽ tự hồi phục. Vì thế, nếu gặp kiến ba khoang,
trước hết tránh di, miết. Nếu đã làm vậy, sau đó phải rửa tay ngay,
không bôi ra vùng da khác để tránh vết bỏng lan rộng.